Это интересно
- ОКД
- ЗКС
- ИПО
- КНПВ
- Мондиоринг
- Большой ринг
- Французский ринг
- Аджилити
- Фризби
Опрос
Полезные ссылки
РКФ
Все о дрессировке собак
Стрижка собак в Коломне
Поиск по сайту
Агидель (журнал). Агидель журнал
Литературно-художественный и общественно-политический журнал Агидель на башкирском языке
Сентябрь 2017
ӘҘӘБИ-МӘҘӘНИ МӨХИТ
Халыҡ-ара бәйләнештәр
Августа Төркиәнең Истамбул ҡалаһында төрки донъяның йәш яҙыусылары йыйыны булды. Унда 22 илдән шағирҙар һәм яҙыусылар йыйылды. Башҡортостандан был сарала өс әҙип ҡатнашты: Айгиз Баймөхәмәтов, Денис Ғилманов, Кристина Андрианова-Книга. Төркиәнең мәҙәниәт һәм туризм министры, Евразия Яҙыусылар союзы ойошторған йыйында йәштәр бер-береһе менән танышып, киләсәккә ниәттәр ҡорҙо, төрлө илдәрҙән килгән абруйлы әҙиптәрҙән оҫталыҡ дәрестәре алды.
Артабан уҡырға
Сентябрь 2017Китап кәштәһе
Ҡырғыҙ халҡының мәшһүр эпосы “Манас” башҡорт телендә лә донъя күрҙе. 500 мең юлдан торған әҫәрҙе тәржемә итеү буйынса 5 кешенән торған төркөм ике йыл эшләгән. Китаптың тәүге данаһын Башҡортостан Башлығы Рөстәм Хәмитов Ҡырғыҙстан президенты Алмазбек Атамбаевҡа бүләк итте. Тарихсы һәм журналист, тарих фәндәре кандидаты Азат Ярмуллиндың «У истоков Башкирской Республики» тигән китабы Башҡортостан Республикаһының 100 йыллығына арналған. Унда республикабыҙҙы төҙөүгә ҙур өлөш индергән 60 шәхестең биографияһы бәйән ителә. Тәүге дәүләт органдары, милли хәрәкәттә ҡатнашыусыларҙың исемлектәре, тәүге йылдарҙа ҡабул ителгән документтар, шул осорҙағы фотолар ҙа тупланған.
Артабан уҡырға
Сентябрь 2017Закир ӘҠБӘРОВ
БОҘОҠ ТЕЛЕФОН
Элек шундай уйын була торғайны. Йәштәр теҙелешеп ултыра. Иң ситтәгеһе күршеһенең ҡолағына бышылдай. Уныһы һүҙҙе, үҙе ишеткәнсә, күршеһенә еткерә. Бына шулай һүҙ төрлө ишетелештә рәттең икенсе осона етә. Әйтәйек, «айыу»ҙы боҙоҡ телефон «ҡуян»ға әйләндерә икән, бер ниндәй ҙә зыян юҡ – тәгәрәшеп көлөр өсөн генә.Беҙ бәйән итәсәк ваҡиға заманында берәүҙе лә көлдөрмәне. Хәҙер генә ул Хәсән Рауилович, мәҙәк хәлде иҫенә төшөргән һайын, мыйығы аҫтынан ғына йылмайып ҡуя.
Артабан уҡырға
Сентябрь 2017Шәһүрә Әхмәҙиева
ДАНЛЫ УҘАМАН УЙЫЛДАН
Яҙыусы яҙмаларынанМиңә исем-шәрифе башҡорт халҡына киң билдәле шәхес Уйылдан мулла менән бер ауылда тыуып, уны күреп-белеп йәшәргә насип итте. Дин әһеле булмаһам да, күпселек ғүмеремдең күренекле мулла-хәҙрәттәр солғанышында үткәненә һәм уларҙың ихтирамына лайыҡ булғаныма ғәжәпләнә биреберәк ҡуям. Уйылдан мулла! Ул миңә ауылдаш булараҡ ғәҙәти ҙә, шул уҡ ваҡытта сәйер ҙә кеше булып тойола ине. Уйылдан мулла минең өсөн өс йәшемдән табип, шифалы, мөғжизәле тынын өрөп дауалаусы булды. Бала саҡта йыш ҡына ауырып китһәм, әсәй: “Уй, баламдың өйәнәге тота”, – тип Уйылдан мулланан өшкөртөп алған тоҙон һыуға һалып эсерә, артыш-мәтрүшкәгә ут төртөп ебәреп, төтөнө менән ыҫлай ине.
Артабан уҡырға
Сентябрь 2017Миңлегөл Хисамова
Күңел күгең һинең шундай бейек
Йөҙҙәренән нур бөркөлөп, үҙе тирәләй яҡты аура таратып, үҙенә тартып торған ҡатын-ҡыҙҙар була. Ошондай гүзәл заттарҙың береһе – Башҡортостандың халыҡ артисткаһы Миңзәлә Ғәйнетдин ҡыҙы Хәйруллина. Беҙҙең яҡындан танышып, дуҫтарса аралашып йөрөй башлауыбыҙға – бына ғәжәп – дауахана сәбәпсе булды.Яҙҙың болоҡһоп торған бер көнөндә дауахана тупһаһы аша үттем. Миңә тәғәйен бүлмәгә килеп ингәндә, мөләйем йөҙлө сибәр ханымдан башҡа кеше юҡ ине, күңелһеҙ генә халәттә карауатҡа терәлдем.
Артабан уҡырға
Сентябрь 2017Михаил ЧВАНОВ
«Ғәҙел Далде ебәрегеҙ!»
Мәшһүр лексикограф башҡортса һәм ҡаҙаҡса ла белгән
Ырымбур – киң һәм данлы өлкә. Ошо төбәктең йылъяҙмаһы, йәшәйеше менән бөйөк Александр Пушкин, шағир-философ Тарас Шевченко, атаҡлы рус яҙыусыһы Сергей Аксаков, донъяла беренсе космонавт Юрий Гагарин, дирижер, музыкант Мстислав Ростропович кеүек атаҡлы уҙамандар шәхсән таныш булған. Бөйөк Ватан һуғышы башланғандың иртәгәһенә үк патриот-шағир Муса Йәлил дә Шарлыҡ военкоматына инеп, доброволец ғаризаһын ҡалдыра. Үҙебеҙҙең башҡорт әҙиптәренән Мөхәмәтша Буранғолдо, Дауыт Юлтыйҙы, Сәғит Агишты, Зиннур Ураҡсинды, замандаштарҙан Рауил Бикбайҙы, Хисмәт Юлдашты һәм башҡаларҙы Ырымбурҙан сыҡҡан шәхестәр тип телгә алырға мөмкин.
Артабан уҡырға
Сентябрь 2017Ринат ХӘЙРИ
Ҡурай
Мәшһүр ҡурай!Һин бит тәү ҡарашҡа –Тауҙа үҫкән ябай бер үлән.Моңло халҡым минең шул үләнгәЙөрәгенән алып йән өргән.
Һөйләгән ул бары уға ғынаБар яҙмышын, бөтә моң-зарын,Бар өмөтөн, яҡты хыялдарын,Бар тарихын, бөтә булғанын.
Артабан уҡырға
Октябрь 2017Исемегеҙ хәтер күгендә
Ринат Хәйри (1950 – 2000) хаҡында ҡәләмдәштәре
Ринат Хәйри (1950 – 2000) хаҡында ҡәләмдәштәре
Әнғәм АТНАБАЕВҺин ашыҡтың, беҙ һуңланыҡ
Алтмыш йәшлек сал башымды эйеп,Ҡайғы табыныңда ултырам,Бокалыма шиғри моңдарымдыКүҙ йәшемә ҡушып тултырам.
Һәм күтәрәм һинең иҫтәлеккә,Бигерәк үкенесле үлем, тип,Аҡыл ышана ла, күңел менәнЫшанырға мөмкин түгел, тип.
Артабан уҡырға
agidel-rb.ru
Агидель (журнал) — Википедия (с комментариями)
Материал из Википедии — свободной энциклопедии
| Агидель | |
| башк. Ағиҙел | |
| Ошибка создания миниатюры: Файл не найден | |
| литературно-публицистический журнал | |
| 1 в месяц | |
| Ошибка Lua в Модуль:Wikidata на строке 170: attempt to index field 'wikibase' (a nil value). | |
| башкирский | |
| Уфа, проспект Октября, 2, 4 этаж | |
| Аминев, Амир Мухаметович | |
| Правительство РБ, Союз писателей РБ, коллегия редакции | |
| КП РБ Редакция журнала Агидель | |
| СССР22x20px СССР→Россия22x20px Россия | |
| Ошибка Lua в Модуль:Wikidata на строке 170: attempt to index field 'wikibase' (a nil value). | |
| 1923 | |
| Ошибка Lua в Модуль:Wikidata на строке 170: attempt to index field 'wikibase' (a nil value). | |
| Ошибка Lua в Модуль:Wikidata на строке 170: attempt to index field 'wikibase' (a nil value). | |
| Ошибка Lua в Модуль:Wikidata на строке 170: attempt to index field 'wikibase' (a nil value). | |
Ошибка Lua в Модуль:Wikidata на строке 170: attempt to index field 'wikibase' (a nil value). | |
| Ошибка Lua в Модуль:Wikidata на строке 170: attempt to index field 'wikibase' (a nil value). | |
| Ошибка Lua в Модуль:Wikidata на строке 170: attempt to index field 'wikibase' (a nil value). | |
| Ошибка Lua в Модуль:Wikidata на строке 170: attempt to index field 'wikibase' (a nil value). | |
| [http://pressa.rosp.ru/tvr.asp?tvr_code=73001 73001] | |
| [http://www.pressa-rf.ru/cat/1/edition/73001 73001] | |
| Ошибка Lua в Модуль:Wikidata на строке 170: attempt to index field 'wikibase' (a nil value). | |
| Ошибка Lua в Модуль:Wikidata на строке 170: attempt to index field 'wikibase' (a nil value). | |
«Агиде́ль» (башк. Ағиҙел (инф.)) — советский, затем российский ежемесячный литературно-публицистический журнал на башкирском языке.
«Толстый журнал» на башкирском языке: наряду с новыми произведениями писателей Башкортостана и литературоведческими трудами ученых, на страницах журнала регулярно публикуются материалы о политическом, социальном и экономическом положении республики, развитии науки, культуры, просвещения.
Первый номер вышел под названием «Новый путь» («Яңы юл») в марте 1923, с 1930 — «Октябрь», с 1949 — «Эдэби Башкортостан» («Әҙәби Башҡортостан»), с 1961 современное название. В годы Великой Отечественной войны не выходил.
Тираж: 38 тыс. экземпляров (1968) (такие данные приводит Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978), 12 тыс. экз. (1995) (такие данные приводит энц. «Башкортостан»).
Подписной индекс: Каталог «Газеты и журналы Республики Башкортостан» 73001, Каталог газет и журналов «Почта России» 73001.
Журнал является основным литературным периодическим изданием Республики Башкортостан. В журнале печатались и печатаются все классики литературы Башкортостана.
Напишите отзыв о статье "Агидель (журнал)"
Ссылки
- Аминев А. М. [http://www.башкирская-энциклопедия.рф/index.php/2-statya/29-agidel-a-i-el-zhurnal Агидель (журнал)] // [http://www.башкирская-энциклопедия.рф/ Башкирская энциклопедия]. — Уфа: НИК «Башкирская энциклопедия», 2013. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- http://agidel-magazine.ru/authors/ Авторы журнала
- «Агидель» — статья из Большой советской энциклопедии.
Отрывок, характеризующий Агидель (журнал)
* * * Я чувствовала, что весь этот рассказ давался Северу очень непросто. Видимо, его широкая душа всё ещё не соглашалась принять такую потерю и всё ещё сильно по ней болела. Но он честно продолжал рассказывать дальше, видимо понимая, что позже, возможно, я уже не смогу ни о чём более его спросить.На этом витраже Магдалина изобра- жена в виде Учителя, стоящего над королями, аристократами, филосо- фами и учёными...
– Помнишь ли, Изидора, я говорил тебе, что Иисус Радомир никогда не имел ничего общего с тем лживым учением, о котором кричит христианская церковь? Оно было полностью противоположно тому, чему учил сам Иисус, а после – и Магдалина. Они учили людей настоящему ЗНАНИЮ, учили тому, чему мы учили их здесь, в Мэтэоре... А Мария знала даже больше, так как могла свободно черпать своё знание из широких просторов Космоса, после того как от нас ушла. Они жили, тесно окружённые Ведунами и одарёнными, которых люди позже переименовали в «апостолов»... в пресловутой «библии» оказавшихся старыми, недоверчивыми иудеями... которые, думаю, если бы могли, по-настоящему тысячу раз предали бы Иисуса. «Апостолами» же его в реальности были Рыцари Храма, только не построенного человеческими руками, а созданного высокой мыслью самого Радомира – Духовного Храма Истины и Знания. Этих рыцарей вначале было всего лишь девять, и собрались они вместе для того, чтобы в силу своих возможностей оберегать Радомира и Магдалину в той чужой и опасной для них стране, в которую так безжалостно швырнула их судьба. А ещё задача Рыцарей Храма состояла также и в том, чтобы (случись что-то непоправимое!) сберечь ИСТИНУ, которую несли «душой пропавшим» иудеям эти двое чудесных, светлых людей, отдававших свой Дар и свои чистые Жизни за покой на их любимой, но всё ещё очень жестокой планете... – Значит и «апостолы» тоже были совершенно другими?! Какими же они были?! Можешь ли ты рассказать мне о них, Север? Мне было настолько интересно, что на какой-то короткий миг даже удалось «усыпить» свои мучения и страхи, удалось на мгновение забыть грядущую боль!.. Я обрушила на Севера настоящий шквал вопросов, даже точно не зная, существуют ли на них ответы. Так сильно мне хотелось узнать настоящую историю этих мужественных людей, не опошлённую ложью долгих пяти сотен лет!!!
o-ili-v.ru
Сәсмә әҫәрҙәр - Журнал Агидель
Январь 1970
Мәхмүт ХУЖИН
Әруахтар ауазы
Роман
Зәйнәп Камаловна үҙ ҡыҙы менән һөйләшмәне түгел, һөйләште, мул тәжрибә туплаған ҡатын булараҡ, уның ғаилә ҡороуға күптән үҙ ҡарашы бар ине. Шулай була бит ул: йылдар үтеп, аҡыл ултырғас, кеше үткәненә ололарса баға ла, теге саҡта улай итергә түгел, былай итергә кәрәк булған, тигән һығымта яһап ҡуя. Ул ғына ла түгел, йәшерәктәргә аҡыл өйрәтә:– Һинең урыныңда булһаммы?
Артабан уҡырға
Апрель 2017Мәхмүт ХУЖИН
Әруахтар ауазы
Роман
1Боронғо донъя тарихы кафедраһы. Ҡасан ҡуйылғаны ла билдәһеҙ иҫке мебель: өҫтәлдәр, ултырғыстар, шкаф, тумбочка ... Стеналарҙа боронғо грек, фарсы, ҡытай, швед, урыҫ, немец ғалимдарының тарих саңы ҡунған һүрәттәре. Иҙәндәге линолеум да күп тапалыуҙан ашалып, урыны менән бетоны күренеп ята. Кафедраның исеме есеменә тап килһен өсөн шулай эшләнгән, тиерһең. Иҫке өҫтәл артында сал төшкән сәстәре ныҡ ҡына һирәгәйгән, һорғолт күҙҙәре ҡалын быяла артына ышыҡланған ҙур ҡолаҡтары тырпайыбыраҡ торған киң генә яурынлы олоғайып барыусы ир кеше яҙышып ултыра. Ҡараштары етди, йыйырсыҡтар телгеләгән маңлайы йыйырылған, ара-тирә ишетелгән
Артабан уҡырға
Март 2017Таңсулпан ҒАРИПОВА
Һабаҡ
Хикәйә
Байып барған ҡояштың ҡыҙғылт нурҙары тәҙрә быялаларын һандал төҫөнә буяны. Көнө буйы шашынып уйнаған ел, әлһерәп, ҡаршылағы тау итәгенә, урман эсенә инеп, күләгәгә һуҙылды.– Ҡайҙа юғалды икән был малай? – ҡаҡса кәүҙәле, йөҙө лә, сәстәре лә берҙәй аҡ, ап-аруҡ оло йәштәге ҡатын үҙ алдына шулай һөйләнә-һөйләнә инде нисәнсе ҡат балконға сыға. Сыға ла, уң ҡулын ҡаш өҫтөнә ҡуйып, тирә-яҡты байҡай, көткән кешеһе күренмәгәс, сәс араларына тиклем үтеп инеп, ҡандай ҡыҙарып байыған ҡояшҡа ҡарап, уйланып тора. Ситтән күҙәткән кешегә етенсе тиҫтәне ҡыуып барған ҡатындың шунан башҡа шөғөлө юҡ кеүектер ҙә. Ул ололарға хас сабырһыҙлыҡ менән өҫтәл әҙерләп ташлағандыр ҙа, эштән ҡайтасаҡ улын, киленен, бөтә
Артабан уҡырға
Февраль 2017Камил ЙЫҺАНШИН
ДОНЪЯ БЕРӘҘӘГЕ
Тайга бәйәне
III бүлек
Януарҙарҙы юҡ итеү – кешегә уның үҙен киләсәктә нимә көтөрөнә ишара ул.Бернгард Гржимек.
31. ӘсирлекДаға, сираттағы килеүендә, Степанға һунар идаралығының бандеролен алып килде.– Степан Ермилович, бурысығыҙҙы түләп бөтмәнегеҙ, һуңлатҡан өсөн проценттары өҫтәлә бара бит, – тип иҫкәртергә лә онотманы.– Беләм мин, беләм. Түләрмен
Артабан уҡырға
Январь 1970Ғәлим ХИСАМОВ
БАШҠОРТТАР БОЙОРҘО
Роман
“Вә шул Ҡаҙан шәһәрендә күб йортларында бина ҡылдылар. Моның бәғдендә башҡортлар Ҡаҙанның шәреҡ тарафындан дүрт руғлар бер хисабдагы яҡшы кемсәнәләрен ул чар Иванғә ебардилар. Килмакләрени үзи дә тәләб ҡылған иде. 1-че ҡаюләрдан Үсәргән руғындан Бикбау кеназ. 2-че Бөрйән руғындан Иске би кеназ. 3-че Ҡыпчаҡ руғындан Мешавле Ҡараҡужаҡ кеназ. 4-че Тамьяндан Шагали Шағман кеназ”.(“Бөрйән, ҡыпсаҡ, үҫәргән һәм тамъян башҡорт ырыуҙары шәжәрәһенән”. “Башҡорт шәжәрәләре”. Төҙ. Р.Ғ. Кузеев. Баш. китап изд. Өфө. 1960. 71-се бит.)
Артабан уҡырға
Январь 1970Ринат КАМАЛ
ЫМҺЫНЫУ
Повесть
IVЙәш зоотехник үҙе ҡорған фермаға һөйөндө. Ҡоҙасалар алсаҡ халыҡ, Хәниф Ғафаров һарайҙар буйлап йөрөй. Бер йыл эсендә Оҙонтал күле ярында ауыл үҫеп сыҡты, хәҙер һауынсылар шунда төпләнеп йәшәй. Яҙғы ташҡында Мәғҙәндән өҙөлөп ҡалһалар ҙа, бирешмәйҙәр. Ташҡын ҡайтҡас та тормош тағы үҙ ыңғайына яйлана.Йәш зоотехниктың ҡолағына кемдеңдер “йәйләүгә сығайыҡ, боронғоса” тигәне эленеп ҡалды. Һауынсыларҙың береһе теленән ысҡынған ошо һүҙ күңеленә ятты. Этҡаҙған уяһы электән ымһындыра ине. Йәмле урын, кеше аяғы баҫмаған тапҡырҙар. Ә тирәләй – туғайҙар, тәрән йырындары малға иркен.
Артабан уҡырға
Сентябрь 2016Сәғиҙулла ХАФИЗОВ
ХЫЯНАТҠА ЯРЛЫҠАУ ЮҠ
Бөгөн Әҙһәм, ентекле ҡырынғандан һуң, көҙгөләге шәүләһен ентекләп барланы. Ҡаршы яҡтан баҡҡан шаҙра түңәрәк битле, йәшкелт күҙле, ҡупшы мыйыҡлы әҙәм уға күҙ ҡыҫып ҡуйған булды. Сәстәр бөҙрә булмаһа ла, Хоҙайға шөкөр, ҡурпы һымаҡ күпереп тора. Сикәләрҙә ара-тирә көмөштәре лә ялтырай. Күпте күргән баш биҙәк-суҡһыҙ ҙа булмаҫ шул. Әйҙә, ҡалҡһын, ялтыраһын! Тик ҡарашы ғына күңеленә ятып бөтмәне. Дәрт, сатҡы әҫәре күренмәй, һағыш һарҡый… Көсәнеп йылмайыуы ғына бар. Күҙ тирәһен әллә ниндәй ят йыйырсыҡтар баҫҡан. Йәшәүҙән дүнгән ҡарт тиерһең… Аңланыңмы, йәғни ферштейн? Йыуынып маташҡан ирҙе уйҙарынан зал яғынан килгән сыр-сыу бүлде. Фәриҙә уянған, ғәҙәтенсә нәмәнелер килештермәйсә, өләсәһе менән тартҡылаша, буғай. Ул да булмай, сәсе-башы туҙған бала ванна бүлмәһенә йүгереп керҙе:
Артабан уҡырға
agidel-rb.ru
Агидель (журнал) Википедия
| Агидель | |
| башк. Ағиҙел | |
| литературно-публицистический журнал | |
| 1 в месяц | |
| башкирский | |
| Уфа, проспект Октября, 2, 4 этаж | |
| Аминев, Амир Мухаметович | |
| Правительство РБ, Союз писателей РБ, коллегия редакции | |
| СССР СССР→Россия Россия | |
| КП РБ Редакция журнала Агидель | |
| 1923 | |
| 73001 | |
| 73001 | |
| agidel-rb.ru | |
«Агиде́ль» (башк. Ағиҙел слушать) — советский, затем российский ежемесячный литературно-публицистический журнал на башкирском языке.
«Толстый журнал» на башкирском языке: наряду с новыми произведениями писателей Башкортостана и литературоведческими трудами ученых, на страницах журнала регулярно публикуются материалы о политическом, социальном и экономическом положении республики, развитии науки, культуры, просвещения.
Первый номер вышел под названием «Новый путь» («Яңы юл») в марте 1923, с 1930 — «Октябрь», с 1949 — «Эдэби Башкортостан» («Әҙәби Башҡортостан»), с 1961 современное название. В годы Великой Отечественной войны не выходил.
Тираж: 38 тыс. экземпляров (1968) (такие данные приводит Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978), 12 тыс. экз. (1995) (такие данные приводит энц. «Башкортостан»).
Подписной индекс: Каталог «Газеты и журналы Республики Башкортостан» 73001, Каталог газет и журналов «Почта России» 73001.
Журнал является основным литературным периодическим изданием Республики Башкортостан. В журнале печатались и печатаются все классики литературы Башкортостана.
Ссылки
wikiredia.ru
Агидель (журнал) - WikiVisually
1. Союз Советских Социалистических Республик – The Soviet Union, officially the Union of Soviet Socialist Republics was a socialist state in Eurasia that existed from 1922 to 1991. It was nominally a union of national republics, but its government. The Soviet Union had its roots in the October Revolution of 1917 and this established the Russian Socialist Federative Soviet Republic and started the Russian Civil War between the revolutionary Reds and the counter-revolutionary Whites. In 1922, the communists were victorious, forming the Soviet Union with the unification of the Russian, Transcaucasian, Ukrainian, following Lenins death in 1924, a collective leadership and a brief power struggle, Joseph Stalin came to power in the mid-1920s. Stalin suppressed all opposition to his rule, committed the state ideology to Marxism–Leninism. As a result, the country underwent a period of rapid industrialization and collectivization which laid the foundation for its victory in World War II and postwar dominance of Eastern Europe. Shortly before World War II, Stalin signed the Molotov–Ribbentrop Pact agreeing to non-aggression with Nazi Germany, in June 1941, the Germans invaded the Soviet Union, opening the largest and bloodiest theater of war in history. Soviet war casualties accounted for the highest proportion of the conflict in the effort of acquiring the upper hand over Axis forces at battles such as Stalingrad. Soviet forces eventually captured Berlin in 1945, the territory overtaken by the Red Army became satellite states of the Eastern Bloc. The Cold War emerged by 1947 as the Soviet bloc confronted the Western states that united in the North Atlantic Treaty Organization in 1949. Following Stalins death in 1953, a period of political and economic liberalization, known as de-Stalinization and Khrushchevs Thaw, the country developed rapidly, as millions of peasants were moved into industrialized cities. The USSR took a lead in the Space Race with Sputnik 1, the first ever satellite, and Vostok 1. In the 1970s, there was a brief détente of relations with the United States, the war drained economic resources and was matched by an escalation of American military aid to Mujahideen fighters. In the mid-1980s, the last Soviet leader, Mikhail Gorbachev, sought to reform and liberalize the economy through his policies of glasnost. The goal was to preserve the Communist Party while reversing the economic stagnation, the Cold War ended during his tenure, and in 1989 Soviet satellite countries in Eastern Europe overthrew their respective communist regimes. This led to the rise of strong nationalist and separatist movements inside the USSR as well, in August 1991, a coup détat was attempted by Communist Party hardliners. It failed, with Russian President Boris Yeltsin playing a role in facing down the coup. On 25 December 1991, Gorbachev resigned and the twelve constituent republics emerged from the dissolution of the Soviet Union as independent post-Soviet states
2. Россия – Russia, also officially the Russian Federation, is a country in Eurasia. The European western part of the country is more populated and urbanised than the eastern. Russias capital Moscow is one of the largest cities in the world, other urban centers include Saint Petersburg, Novosibirsk, Yekaterinburg, Nizhny Novgorod. Extending across the entirety of Northern Asia and much of Eastern Europe, Russia spans eleven time zones and incorporates a range of environments. It shares maritime borders with Japan by the Sea of Okhotsk, the East Slavs emerged as a recognizable group in Europe between the 3rd and 8th centuries AD. Founded and ruled by a Varangian warrior elite and their descendants, in 988 it adopted Orthodox Christianity from the Byzantine Empire, beginning the synthesis of Byzantine and Slavic cultures that defined Russian culture for the next millennium. Rus ultimately disintegrated into a number of states, most of the Rus lands were overrun by the Mongol invasion. The Soviet Union played a role in the Allied victory in World War II. The Soviet era saw some of the most significant technological achievements of the 20th century, including the worlds first human-made satellite and the launching of the first humans in space. By the end of 1990, the Soviet Union had the second largest economy, largest standing military in the world. It is governed as a federal semi-presidential republic, the Russian economy ranks as the twelfth largest by nominal GDP and sixth largest by purchasing power parity in 2015. Russias extensive mineral and energy resources are the largest such reserves in the world, making it one of the producers of oil. The country is one of the five recognized nuclear weapons states and possesses the largest stockpile of weapons of mass destruction, Russia is a great power as well as a regional power and has been characterised as a potential superpower. The name Russia is derived from Rus, a state populated mostly by the East Slavs. However, this name became more prominent in the later history, and the country typically was called by its inhabitants Русская Земля. In order to distinguish this state from other states derived from it, it is denoted as Kievan Rus by modern historiography, an old Latin version of the name Rus was Ruthenia, mostly applied to the western and southern regions of Rus that were adjacent to Catholic Europe. The current name of the country, Россия, comes from the Byzantine Greek designation of the Kievan Rus, the standard way to refer to citizens of Russia is Russians in English and rossiyane in Russian. There are two Russian words which are translated into English as Russians
3. Агидель – Agidel is a town in the Republic of Bashkortostan, Russia, located near the border with the Republic of Tatarstan. The name of the town is derived from the Bashkir name of the Belaya River, Aghidhel and it was founded in 1980 as a settlement supporting the construction of the Bashkir nuclear power plant. It was granted town status in 1991, within the framework of administrative divisions, it is incorporated as the town of republic significance of Agidel—an administrative unit with the status equal to that of the districts. As a municipal division, the town of significance of Agidel is incorporated as Agidel Urban Okrug. As of 2010, the head of the administration is Oleg Krysin. Since the Chernobyl disaster, the people across entire Russia have been opposed to construction of a nuclear plant in northwestern Bashkortostan. In September 2010, the government of Bashkortostan announced plans about establishing an industrial park in Agidel that would promote local manufacturing of construction materials. Постановление №391 от29 декабря2006 г, «Об утверждении реестра административно-территориальных единиц и населённых пунктов Республики Башкортостан», в ред. Постановления №61 от26 февраля2013 г, «О внесении изменений в реестр административно-территориальных единиц и населённых пунктов Республики Башкортостан». Опубликован, Ведомости Государственного Собрания – Курултая, Президента и Правительства Республики Башкортостан, №5, Закон №162-з от17 декабря2004 г. «О границах, статусе и административных центрах муниципальных образований в Республике Башкортостан», Закона №572-з от17 июля2012 г. «О внесении изменения в статью2 Закона Республики Башкортостан О границах, Вступил в силу в соответствии со статьёй33. Опубликован, Республика Башкортостан, №52,22 марта2005 г
4. Международный фонетический алфавит – The International Phonetic Alphabet is an alphabetic system of phonetic notation based primarily on the Latin alphabet. It was devised by the International Phonetic Association as a representation of the sounds of spoken language. The IPA is used by lexicographers, foreign students and teachers, linguists, speech-language pathologists, singers, actors, constructed language creators. The IPA is designed to represent only those qualities of speech that are part of language, phones, phonemes, intonation. IPA symbols are composed of one or more elements of two types, letters and diacritics. For example, the sound of the English letter ⟨t⟩ may be transcribed in IPA with a letter, or with a letter plus diacritics. Often, slashes are used to signal broad or phonemic transcription, thus, /t/ is less specific than, occasionally letters or diacritics are added, removed, or modified by the International Phonetic Association. As of the most recent change in 2005, there are 107 letters,52 diacritics and these are shown in the current IPA chart, posted below in this article and at the website of the IPA. In 1886, a group of French and British language teachers, led by the French linguist Paul Passy, for example, the sound was originally represented with the letter ⟨c⟩ in English, but with the digraph ⟨ch⟩ in French. However, in 1888, the alphabet was revised so as to be uniform across languages, the idea of making the IPA was first suggested by Otto Jespersen in a letter to Paul Passy. It was developed by Alexander John Ellis, Henry Sweet, Daniel Jones, since its creation, the IPA has undergone a number of revisions. After major revisions and expansions in 1900 and 1932, the IPA remained unchanged until the International Phonetic Association Kiel Convention in 1989, a minor revision took place in 1993 with the addition of four letters for mid central vowels and the removal of letters for voiceless implosives. The alphabet was last revised in May 2005 with the addition of a letter for a labiodental flap, apart from the addition and removal of symbols, changes to the IPA have consisted largely in renaming symbols and categories and in modifying typefaces. Extensions to the International Phonetic Alphabet for speech pathology were created in 1990, the general principle of the IPA is to provide one letter for each distinctive sound, although this practice is not followed if the sound itself is complex. There are no letters that have context-dependent sound values, as do hard, finally, the IPA does not usually have separate letters for two sounds if no known language makes a distinction between them, a property known as selectiveness. These are organized into a chart, the chart displayed here is the chart as posted at the website of the IPA. The letters chosen for the IPA are meant to harmonize with the Latin alphabet, for this reason, most letters are either Latin or Greek, or modifications thereof. Some letters are neither, for example, the letter denoting the glottal stop, ⟨ʔ⟩, has the form of a question mark
5. Большая советская энциклопедия – The Great Soviet Encyclopedia is one of the largest Russian-language encyclopedias. Published by the Soviet state from 1926 to 1990, and again since 2002 by Russia, the GSE claimed to be the first Marxist-Leninist general-purpose encyclopedia. The idea of the Great Soviet Encyclopedia emerged in 1923 on the initiative of Otto Schmidt, also involved was Anatoly Lunacharsky, Commissar of Enlightenment, who had previously been involved with a proposal by Alexander Bogdanov and Maxim Gorky to produce a Workers Encyclopedia. The first edition of 65 volumes was published during 1926–1947, the editor being Otto Schmidt. The second edition of 50 volumes was published in 1950–1958, chief editors, Sergei Vavilov and Boris Vvedensky, the third edition of 1969–1978 contains 30 volumes. Volume 24 is in two books, one being a book about the USSR, all with about 21 million words. In the third edition, much attention was paid to the problems of natural sciences, physical and chemical sciences. From 1957 to 1990, the Yearbook of the Great Soviet Encyclopedia was released annually with up-to-date articles about the Soviet Union, the first online edition, an exact replica of text and graphics of the third edition, was published by Rubricon. com in 2000. With exhaustive completeness it must show the superiority of socialist culture over the culture of the capitalist world, operating on Marxist-Leninist theory, the encyclopedia should give a party criticism of contemporary bourgeois tendencies in various provinces of science and technics. The third edition of the GSE subsequently expanded on the role of education, Education is essential to preparing for life and it is the basic means by which people come to know and acquire culture, and it is the foundation of cultures development. A. Vvedensky stating their compliance with the 1949 decree of the Council of Ministers and they are working under a government directive that orders them to orient their encyclopedia as sharply as a political tract. The encyclopedia was planned to provide the intellectual underpinning for the Soviet world offensive in the duel for mens minds. The Soviet government ordered it as a propaganda weapon. And the government attaches such importance to its political role that its board of editors is chosen by and is only to the high Council of Ministers itself. The third edition was translated and published into English in 31 volumes between 1974 and 1983 by Macmillan Publishers, not all entries were translated into English, these are indicated in the index. Articles from the English edition are available online by TheFreeDictionary. com. The third edition was translated into Greek and published in 34 volumes between 1977 and 1983, all articles that were related to Greece or Greek history, culture and society were expanded and hundreds of new ones were written especially for the Greek edition. Thus the encyclopedia contains, for example, both the Russian entry on Greece as well as a larger one prepared by Greek contributors
6. Неделя – A week is a time unit equal to seven days. It is the time period used for cycles of rest days in most parts of the world. The days of the week were named after the planets in the Roman era. In English, the names are Sunday, Monday, Tuesday, Wednesday, Thursday, Friday, and Saturday. ISO8601 includes the ISO week date system, a system for weeks within a given year – each week begins on a Monday and is associated with the year that contains that weeks Thursday. ISO8601 assigns numbers to the days of the week, running from 1 to 7 for Monday through to Sunday, the English word week comes from the Old English wice, ultimately from a Common Germanic *wikōn-, from a root *wik- turn, move, change. The Germanic word probably had a wider meaning prior to the adoption of the Roman calendar, perhaps succession series, the seven-day week is named in many languages by a word derived from seven. The archaism sennight preserves the old Germanic practice of reckoning time by nights, hebdomad and hebdomadal week both derive from the Greek hebdomás. The obsolete septimane is cognate with the Romance terms derived from Latin septimana, Slavic has a formation *tъdьnь, from *tъ this + *dьnь day, in some cases alongside nedělja, a loan-translation of Latin feria and sedmitsa, as ἑβδομάς derived from seven. Chinese has 星期, as it were planetary time unit, there are exactly 20,871 weeks in 400 Gregorian years, so 5 April 1617 was a Wednesday just like 5 April 2017. Relative to the path of the Moon, a week is 23. 659% of an average lunation, historically, the system of Dominical letters has been used to facilitate calculation of the day of week. The day of the week can be calculated given a dates Julian day number. The days of the week were named for the classical planets. This naming system persisted alongside an ecclesiastical tradition of numbering the days, the ordering of the weekday names are not that of the classical order of the planets. Instead, the planetary hours systems resulted in succeeding days being named for planets that are three places apart in their traditional listing and this characteristic was apparently discussed in Plutarch in a treatise written in c. AD100, which is reported to have addressed the question of Why are the named after the planets reckoned in a different order from the actual order. An ecclesiastical, non-astrological, system of numbering the days of the week was adopted in Late Antiquity and this model also seems to have influenced the designation of Wednesday as mid-week in Old High German and Old Church Slavonic. Old Church Slavonic may have modeled the name of Monday, понєдѣльникъ
7. Башкортостан – The Republic of Bashkortostan, also known as Bashkiria is a federal subject of Russia. It is located between the Volga River and the Ural Mountains and its capital is the city of Ufa. With the population of 4,072,292 as of the 2010 Census, Bashkurdistan, the first ethnic autonomy in Russia, was established on November 281917. On March 20,1919, it was transformed into the Bashkir ASSR, in accordance with the Constitution of Bashkortostan and Russian Federation Constitution, Bashkortostan is a state, but has no sovereignty. On 11 October 1990 Bashkortostan adopted the Declaration of State Sovereignty,11 October is Republic Day in Bashkortostan. The name Bashkortostan derives from the name of the Bashkir ethnic group, while the root of the name is Turkic, the suffix -stan is Persian, common to many Eurasian country-names. They speak the Bashkir language, which belongs to the Kypchak branch of the Turkic languages, the first settlements in the territory of modern Bashkortostan date from the early Paleolithic period, but the Bronze Age spurred an upsurge in the population of this territory. When people of the Abashevo culture started settling here they possessed high skills in manufacturing bronze tools, weapons and they were the first to establish permanent settlements in the Southern Urals. Bashkortostan takes its name from its native people — the Bashkirs, the Russian name of the country — Bashkiriya — formed at the end of the 16th century. Originally it appeared in the forms Bashkir land, Bashkir’, Bashkirda, the ethnonym Bashkirs first became known in the 7th century. His contemporary Ibn-Ruste described the Bashkirs as an independent people, occupying territories on both sides of the Ural mountain ridge between Volga, Kama, Tobol and upstream of Yaik river. After the early-feudal Mongolian state had broken down in the 14th century, the tribes that lived there were headed by bi. After Kazan fell to Ivan the Terrible in 1554–1555, representatives of western and northwestern Bashkir tribes approached the Tsar with a request to voluntarily join Muscovy, starting from the second half of the 16th century, Bashkirias territory began taking shape as a part of the Russian state. Ufa Governorate, with a center in Ufa, was formed in 1865— another step towards territorial identification, after the Russian Revolution of 1917 are All-Bashkir Qoroltays on which a decision on the need to create a national federal republic within Russia. The congress was formed the government of Bashkurdistan, the Pre-parliament - Kese-Qoroltay and other bodies of power and administration, in March 1919, based on the agreements of the Russian Government with the Bashkir Government was formed Bashkir Autonomous Soviet Socialist Republic. During the Soviet period, Bashkiria was granted broad autonomous rights— the first among other Russian regions, the administrative structure of the Bashkir ASSR was based on principles similar to those of other autonomous republics of Russia. On October 11,1990 the Supreme Soviet of the Republic adopted the Declaration on state sovereignty of the Bashkir ASSR, on February 25,1992, the Bashkir ASSR was renamed the Republic of Bashkortostan. Bashkortostan contains part of the southern Urals and the adjacent plains, many rivers are part of the deepwater transportation system of European Russia, they provide access to ports of the Baltic and Black seas
wikivisually.com
Агидель (журнал)
литературно-публицистический журнал1 в месяц
башкирский
Уфа, проспект Октября, 2, 4 этаж
Аминев, Амир Мухаметович
Правительство РБ, Союз писателей РБ, коллегия редакции
КП РБ Редакция журнала Агидель
СССР СССР→Россия Россия
73001
73001
| http://agidel-rb.ru
«Агиде́ль» (башк. Ағиҙел (i)) — советский, затем российский ежемесячный литературно-публицистический журнал на башкирском языке.
«Толстый журнал» на башкирском языке: наряду с новыми произведениями писателей Башкортостана и литературоведческими трудами ученых, на страницах журнала регулярно публикуются материалы о политическом, социальном и экономическом положении республики, развитии науки, культуры, просвещения.
Первый номер вышел под названием «Новый путь» («Яңы юл») в марте 1923, с 1930 — «Октябрь», с 1949 — «Эдэби Башкортостан» («Әҙәби Башҡортостан»), с 1961 современное название. В годы Великой Отечественной войны не выходил.
Тираж: 38 тыс. экземпляров (1968) (такие данные приводит Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978), 12 тыс. экз. (1995) (такие данные приводит энц. «Башкортостан»).
Подписной индекс: Каталог «Газеты и журналы Республики Башкортостан» 73001, Каталог газет и журналов «Почта России» 73001.
Журнал является основным литературным периодическим изданием Республики Башкортостан. В журнале печатались и печатаются все классики литературы Башкортостана.
Ссылки
- http://encycl.bash-portal.ru/agidel_jur.htm страница о журнале в краткой энциклопедии «Башкортостан»
- http://agidel-magazine.ru/authors/ Авторы журнала
- http://slovari.yandex.ru/агидель%20журнал/БСЭ/«Агидель»/ Агидель в Большой Советской Энциклопедии
| Общереспубликанские: Республика Башкортостан | Башкортостан (башк.) | Кызыл тан (татар.) | Урал сасси (чув.) | Ошмес (удм.) | Неделя (рус.) (башк.) (татар.) | Чолман (луговомар.) | Уфимские ведомости | Йэшлек (башк.) | Йэншишмэ (башк.) | Молодёжная газетаГородские: Вечерняя Уфа | Выбор | Красное знамя | Кумертауское время | Огни Агидели | Октябрьский нефтяник | Сибайский рабочий | Стерлитамакский рабочий | Уфимская неделяОбъединённые (городские и районные): Баймакский вестник | Белебеевские известия | Белорецкий рабочий | Восход | Панорама | Победа | Путь Октября | Торатау (башк.) | Туймазинский вестник | Учалинская газета | Урал (башк.) | Юшатыр (башк.) | Янаульские зори Районные | |
| Агидель (башк.) | Акбузат (башк.) | Аманат (башк.) | Башкортостан кызы (башк.) | Бельские просторы | Ватандаш (рус.) (англ.) (башк.) | Хэнэк / Вилы (рус.) (башк.) | Панорама Башкортостана | Тулпар (татар.) | Тамаша (башк.) | Башкортостан укытыусыхы (рус.) (башк.) | Шонкар (башк.) | |
| Башкирское спутниковое телевидение (башк.) (рус.) | Башкортостан (башк.) (рус.) | Вся Уфа | Курай (башк.) | Спорт — твой выбор, Башкортостан! | Тамыр (башк.) (рус.) | Туған тел (башк.) (татар.) | Blues Cafe | MIX TV | М Television | Городской телеканал UTV | |
| Ашҡаҙар (башк.) | Спутник FM | Юлдаш (башк.) | |
| Башинформ |
Агидель (журнал) Информация о
Агидель (журнал)Агидель (журнал)Агидель (журнал) Информация Видео
Агидель (журнал) Просмотр темы.Агидель (журнал) что, Агидель (журнал) кто, Агидель (журнал) объяснение
There are excerpts from wikipedia on this article and video
www.turkaramamotoru.com
Мостай Кәрим - Журнал Агидель
Мостай Кәрим
Көндәлектәр
14.02.04.
Ренат Харисҡа
(иртәнге теләктәр)
Көндөҙҙәрең хәрәкәтле булһын,
Булһын бәрәкәтле.
Төнгө йоҡоларың тыныс булһын
Алһыу таңға хәтле.
Йөгөң ауыр булһын, юлың оҙон,
Таҡыр, түтә булһын,
Алдарыңда әле башланмаған
Бәхет көтә булһын.
Олоһона, кесеһенә һаман
Һүҙең үтә булһын.
Сәғәт алтыла уяндым да Ҡазанды, Ренатты уйлап яттым.
14.02.04.
Не надо развеивать мифы, крушить идолы. Предки создавали их не зря. Они были не глупее нас. Без мифов человечество окажется нагим, без идолов оно станет карликовым.
15.02.04.
Подумал и пришёл к мысли: оказывается, у меня был большой запас счастья, которым живу до сих пор.
Моё творчество долгие годы накапливало счастье для меня, я радовался появлению каждой новой строки. Более половины столетия выходили мои книги, мои пьесы в свое время шли в десятках, а может и сотнях театров страны, умножали казну моего счастья. Это одно.
Счастье Победы в 1945 году. Оно было отпущено на всю мою жизнь, нет дня, чтобы я его не ощущал.
И ещё. Любил, был любимым. Это, наверное, есть вершина счастья.
Поздравляя меня с Новым годом, люди желают нового счастья. У меня его не будет. Я довольствуюсь моим старым верным, испытанным счастьем. Оно меня всегда греет. Я берегу его, как старый солдат бережёт свою гимнастерку с медалями.
Добавлю ещё. В детстве мои родители и братья не обижали меня и не унижали. Сейчас понимаю: это было счастье. Дети мои, слава Богу, по большому счёту никогда не причиняли боли. Разве это не есть счастье?
***
«Учёные – наследники пророка». Коран.
***
Һөйгән йәрҙең бөтә ере камил,
Шаҙраһы ла уның – һибелеп киткән гәүһәр.
11.04.04. Больница.
Медсестра Гөлназға:
Көсөм артты, дәрт өҫтәлде,
Барын бирҙе яҙ, тимен.
Яҙ түгел, шуның һәммәһен
Бирҙе бер Гөлназ, тимен.
01.05.04.
Балалар менән бергәләп Рауза янына барып килдек. Кисә генә Мәскәүҙән алып ҡайтҡан машинала алып барҙы Алик. Уны атаһына Тимербулат бүләк итте. Ҡалай ҡыуаныр ине нәнәһе.
Ҡәбере йыйыштырылған. Зыярат ҡараусы Фәнис уны шулай йыйыштырып тора.
Был юлы бигерәк яманһыу булды. Эргәһендәге буш урын күпме заман шулай торор икән?
04.05.04.
На иконах глаза всех святых – обреченные. Почему так? Почему я по их глазам должен читать одну безысходность?
16.05.04.
Я уже не раз говорил, что любая революция у кого-то отнимает почти всё, но кому-то много даёт.
Великая Октябрьская революция дала моему народу почти всё, не отняв почти ничего.
Перестройка кое-что дала народу, но отнимает у него очень многое. У меня же – почти всё! У меня отняла Великую державу СССР, отняла у меня почти весь мир. У меня было общение со многими странами, писателями разных континентов (многие были моими друзьями).
У меня были деньги, которых могло хватить на скромную жизнь до конца дней. Их у меня отняла «Мадам Перестройка». Она раздела меня до гола во всех смыслах. Взамен ничего не дала. Я остался голым, она же пышно разоделась, стала баснословно богатой.
Иду дальше гордым, непокоренным, не соблазненным.
17.05.04.
Беҙҙең яҡта шундай төшөнсә бар: байрам кейемен «кешелеккә кейә торған кейем» тиҙәр. Бының ике мәғәнәһе бар: 1) Кеше араһына сыҡҡанда кейеү. 2) Шул кейемде кейгәс, һинең кешелек дәрәжәң арта һымаҡ.
Миңә бирелгән исемдәремде мин шул «кешелек кейеме» тип атайым. Әммә әҙәм балаһы эш кейемендә донъя көтә.
Был юлдарҙы бөгөн иртән Ренат Харисҡа «Халыҡ шағиры» исеме бирелгәнде ишеткәс яҙып ҡуйҙым. Ул хәбәрҙе Иҙрис Ғәзиев шылтыратып әйтте. Әле генә Ҡазандан ҡайтып төшкән икән.
17.05.04.
Для того, чтобы очистить мир, нам нужно очищать свои души.
***
Талант без труда – это золотой колокол без языка.
30.05.04.
Литература всегда боролась за свободу, теперь свобода есть, нет только литературы. Ибо ей не за что бороться.
18.07.04.
Жизнь заставляет изменяться. Приходится. Но как это делать, не изменяя себе?
26.07.04.
Долгие годы я боготворил Тараса Шевченко. Когда несколько лет назад на Украине начали бешеную антирусскую пропаганду, я вдруг задался вопросом: откуда это? Как ни странно, мысль остановилась на строках Шевченко:
Чернобровые, любитесь,
Да не с москалями.
Москали чужие люди,
Глумятся над вами.
Это из поэмы «Катерина».
С Катериной так же худо мог поступить и украинский хлопец. Обобщенное понятие «москали» («худые люди») усердно внедряется в сознание.
Получается, отцом антирусского воспитания душ был Шевченко, которого из рабства выкупили русские интеллигенты.
Скажете: «Подумаешь, одна фраза!» Для того, чтобы убить человека, достаточно всего одной пули, чтобы отравить ведро воды, хватит ложки яда.
Получается, первую пулю выпустил Шевченко.
Вообще, иному украинцу присущи забывчивость, отсутствие чувства благодарности. Многие писатели Украины, получившие признание благодаря Москве и русскому языку, стали ярыми «антимоскалями».
27.07.04.
19 – 22 июлдә Ҡазанда булдым. Шәймиев менән осраштыҡ. Үҙ-ара мөнәсәбәттәр тураһында ифрат асыҡтан-асыҡ һөйләштек. Был хаҡта ул да борсола. Миңә тура әйтте:
– Бынан ары борсолма. Үҙем тарафынан мин ара боҙоуға юл ҡуймам. Хәҙер яҡшы яҡҡа үҙгәрештәр күп.
Мине үтә ихлас ҡабул итте. Күреп торам: ҡыуанды. Әлфиә менән бергә барғайныҡ. Кистән Тимербулат та килеп төштө. Шәймиевта улар ҙа булды. Осрашыуҙа Зилә Вәлиева, Ренат Харис, Фоат Ғәлимуллин ҡатнашты.
Был осрашыу тураһында телевидение, радио күп тапҡырҙар хәбәр итте, газеталар яҙҙы.
Кисә Мортаза Ғөбәйҙуллович менән күрештек. Ҡазанда осрашыу тураһында һөйләнем. Ул бик риза ҡалды. «Шәймиев менән төшкән һүрәтеңде «Татарстан» газетаһында күрҙем», – тине.
85 йәшлегемде шымыраҡ үткәреү теләгемде белдерҙем. «Ул һинең иркеңдә генә түгел, – тине. – Мостай Кәрим берәү генә бит әле...»
Унан сыҡҡас, Раузаның ҡәберенә барҙыҡ. Һәйкәлен бик матур эшләгәндәр. Күңелдә яманһыу ҙа, ниндәйҙер тыныслыҡ та бар.
Матур ғына ямғыр ҙа яуып үтте.
***
Был хат ҡағыҙҙар араһынан килеп сыҡты.
Письмо из психбольницы.
«Мустай, ты человек честный, справедливый, добросовестный. Мы, психбольные, читаем в палатах больницы твои гениальные стихи. 19. 01. 1987».
30.08.04.
Смотрел передачу по третьему каналу. Выступали сын и дочь Валиди – Исянбика и Субедей. Оба говорили на турецком, в их речи не было и намека на башкирский язык. Субедей и Исянбика знают несколько европейских языков, но почему-то вне их интересов остался родной язык их отца, который искренно ратовал за башкирскую автономию, за башкирский дух. Они – способные к языкам – могли бы выучить язык великого отца. Почему не внушил им этого отец? Видимо, единство формы и сути – вещь не простая. Следовать форме (быть башкиром или называться им дело простое, а стремиться овладеть сутью (сущностью), наверное, не так просто. Приезжают далекие потомки русских дворян-эмигрантов в Россию, они все, почти все говорят на русском языке, хотя они не являются потомками столь знатных для нации людей, как Ахмедзаки Валиди.
Наши, умиляясь Исянбике и Субедеем, не думают о том, насколько они являются наследниками великого отца.
Всё это меня приводит в недоумение.
Кроме всего, Исянбика и Субедей, если не ошибаюсь, филологи. Это к слову. Будь они химиками, атомщиками, я удивлялся бы не меньше.
11.09.04.
Грядет на культуры нерусских народов большая беда. В России со времен Ельцина (и особенно сейчас) замалчивается, пока только замалчивается факт существования в России нерусских культур. Скоро начнётся прямое наступление под флагом борьбы с сепаратизмом.
Передо мной газета от 1 сентября, где напечатан Указ о составе Совета по культуре и искусстве при Президенте (30.08.2004). В этом Совете нет ни одного представителя национальных культур, даже представителя республик, словно их, этих республик, вовсе нет. Зато есть чуть не все директора московских и ленинградских театров, два представителя от областей.
В мудрых советчиках числятся два эстрадных певца, два художника-модельера и дизайнер.
Удивительно, почему нет в списке Жванецкого (живой классик) и Петросяна (главный хохмач страны)?
Это не упущение, это выражение взглядов на нас – чучмеков. Ни разу в официальных выступлениях я не слышал слов «башкир», «татарин», «якут», «калмык», «аварец» и т.д.
Дай Бог, чтобы мои тревоги оказались напрасными.
Было время, когда русская интеллигенция заступалась за малые народы. Теперешние так называемые русские интеллигенты натравливают власть на нас – нерусских.
Кто из 28 человек этого состава Совета способен заступиться за культуру других народов? Скорее, всё будет наоборот...
22.11.04.
Хорошая память ещё не есть признак ума, но она – хорошая его помощница.
***
– Ну, как себя чувствуешь после юбилея? – Спросил меня один журналист.
– Ощущение такое, – отвечаю, – словно больше месяца меня жевали-жевали да разом и выплюнули.
07.01.05.
Я себя считаю счастливым человеком, вот и помирать надо, пока счастливый.
15.01.05.
Всякое было. Наносили мне обиду. Старался не обижаться. Не затаивал обиду, будь обидчик хоть посредственный писатель, хоть высокопоставленная персона. Таким образом, я отстаивал свою внутреннюю свободу, не давал душе засоряться, обрастать житейским сором.
27.01.05.
Тағы дауаханаға эләктем. Уң аяғым бик ауырта. Баҫып та булмай ине. Хәҙер саҡ ҡына еңеләйҙе. Икенсе аҙна ятам инде. Дүрт көнгә дауалауҙы бүлеп, Әлфиә менән Сибайға, Баймаҡҡа барып килдек. Бик-бик күптән биргән вәғәҙәм бар ине. Бик матур ҡабул иттеләр. Вәғәҙәмде үтәнем. Күңелем тынысланды.
***
Туймазынан Вәлиуллин Сәғит тигән танышым хәл белергә ингән.
– Яҙғы үләнгә аяҡ баҫайыҡ инде, – ти. Ул да сәләмәт түгел.
– Баҫмай сара юҡ, Сәғит. Әгәр беҙ уға баҫмаһаҡ, ул беҙҙе баҫасаҡ, – тим.
Рәхәтләнеп көлдөк.
29.02.05.
1953 йылда Свердлов урамындағы фатирҙан Ленин урамы, 65-кә күстек, унан Ленин, 31/33-кә килдек. Шунда күскәс, инәй әйтә: «Сверлауҙағы фатирығыҙҙа өс кенә ишек – тышҡы ишек, соландан фатирға инә торған ишек, эстә ике бүлмә араһындағы ишек ине. Ленин 65-тә һигеҙ ишек – тышҡы ишек, уң бүлмә ишеге, кухня ишеге, туалет ишеге, ванная ишеге, кабинет ишеге, һул бүлмә ишеге, йәнә балкон ишеге бар ине.
Ленин 31/33-тә ун ишек – «тышҡы ишек, уң бүлмә ишеге, ванна ишеге, туалет ишеге, кухня ишеге, бәләкәс бүлмә ишеге, зал ишеге, кабинет ишеге, ике балкон ишеге».
Шулай һанап ултырыр ине. Хәҙерге өйөмдә 13 ишек.
Иң бәхетле йылдарым өс ишекле фатирҙа (1947–1953) үтте кеүек. Ул саҡта юҡтан бар булдыҡ. Бер нәмәбеҙ ҙә юҡ саҡта фатир хужаһы булдыҡ. Карауат, өҫтәл һатып алдыҡ. Асылында бөтәбеҙҙе лә берҙән-бер ишекле торлаҡ көтә.
01.02.05. Больница.
Нимә менән күпме сирләүемде яҙмайым. «История болезни»ға Светлана Фәритовна яҙған да еткән.
02.02.05.
Урта ҡуллы, ҡалын ғына кеҫәле бер драмоделдан һорай һалдым:
– Был пьесаңды сәхнәгә кем ҡуйҙы?
– Аҡса ҡуйҙы, – тип яуапланы.
04.02.05.
От безделья и тоски вот о чем думал.
В своей жизни я стучался в тысячи дверей. Я не говорю о домах, куда меня приглашали в гости. Я бывал путником, странником, солдатом. В любую непогоду – в трескучие морозы, в слякоть, в метель, в поздний час или на рассвете в поисках пристанища, пищи и тепла, я стучался в чужие двери. Ни разу мне не отказали ни в пристанище, ни в пище, ни в тепле. Никто ни разу не сказал: «Куда прёшь? Сними свою грязную обувь! Весь пол залил!» Не говорили: «Нечем потчевать...». Что есть выставляли на стол. Особенно в прифронтовой полосе. Будучи разъездным корреспондентом, я много времени провел там. Туда обычно пробираешься ночью. Первый вопрос командира взвода или роты: «Наверное, голодный? Старшина! Покорми лейтенанта! Поговорим потом». Из своих скудных запасов старшина находил для гостя еду.
В этом я усматриваю;
– Как люди прекрасны, как чутко относятся они друг к другу.
Как чуждо им чувство вражды; как близко чувство солидарности.
Я был вместе с нашими войсками корреспондентом в Румынии, Болгарии, Югославии, Венгрии, Австрии. И там было то же самое. Мы стояли в Венгрии, в селе Кешкереше. Однажды с передовой я вернулся приехал сильно простуженный. Хозяйка вскипятила красное вино, напоила им меня, закутала в перину. Утром я встал почти здоровым. Кто же я был для той мадьярки? «Страшный русский солдат»? Но страх сменился человеческим состраданием.
06.02.05.
Смотрел телефильм о смерти Есенина. Авторы тужатся доказать, что Есенин не покончил с собой, а был убит. Якобы ГПУ и убило его. А зачем нужно было убивать, если он уже был полностью лоялен к советской власти?
Пошла сейчас торговля не только жизнью, но и смертью человека. Через 80 лет спекулируют его на смерти. Якобы, ищут объективную истину. А есть ли она тут? Как раз – никакой объективности нет. Позвольте великому поэту самому распоряжаться своей жизнью и смертью. Он поступил так, как счёл нужным.
Но дело оказалось доходным.
08.02.05.
По телевизору показывают сюжет о том, могут ли любящие муж и жена быть свободными. Утверждают, что могут. Абсурд. Любовь и свобода несовместимы. Любовь – это самое отрадное рабство. Такое рабство я испытал дважды. До сих пор греюсь памятью того рабства, добровольного рабства. Допускаю, что можно быть свободным перед женщиной, когда не любишь её. И то вряд ли.
09.02.05.
Болеть – это занятие унизительное. Не оттого, что больно, а оттого, что чувствуешь немощность. Травмируется душа.
10.02.05.
Ложь и обман (ещё лесть) присущи холуйским натурам. Страх рождает ложь. Больше страшатся люди, зависимые от других. Свободный духом человек, как правило, не спасается обманом. Чтобы изжить враньё, надобно воспитывать в себе независимость в восприятии мира и суждении о нём. В том числе – в суждении о людях, о себе.
***
Почему Иван Грозный не пошёл на Башкирию? Был умён, знал, что безбрежную степь завоевать нельзя. А иметь на востоке верную стражу в лице башкир было разумно. Тут интересы были обоюдными.
***
Один русский человек (имени не скажу) часто говорит неправильно, неграмотно. Я ему делаю замечание. Он отвечает: «Какое твое дело? Язык мой – русский, а не твой. Как хочу, так и говорю».
15.02.05.
Беҙҙең ауылда «ҡырмыш» (һаран) ҡушаматлы Сәлих бар ине. Үҙе хәлле генә йәшәй. Һаранлығы ла хаҡ.
Бер саҡ беҙҙә эске мәжлесе булды. Бал эстеләр. Ҡыҙыбыраҡ алғас, Сәлих йырлап ебәрҙе. Тауышы матур ине.
Бер алманы бишкә бүләйек,
Беребеҙ өсөн беребеҙ үләйек...
Йыр бөткәс, атайым әйтә һалды:
– Был йырыңды, Сәлих, ихластан йырланыңмы?
– Ниңә, ағай?
– Һин, мырҙа, бер алманы бишкә бүлеүен бүлерһең дә, уның дүрт өлөшөн үҙеңә алып, дуҫыңа береһен генә бирерһең бит.
Сәлих шаярыуҙы, төртмә һүҙҙе яҡшы аңлаған, күрәһең:
– Дөрөҫ һүҙгә үпкә юҡ, ағай. Ул дуҫҡа биштән бере лә еткән. Бик таман.
Сәлихтең дуҫы алабарман Рауил быны үҙенә алып, саҡ тауыш сығармай ҡалды.
18.02.05.
Раузаны төшөмдә күрҙем. Был карауатҡа ап-аҡ япма йәйеп тора. Минең ятҡанды көтә. Ятҡанымды хәтерләмәйем.
Унан һуң Ильястың бала сағын күрҙем. Шундай мөләйем, әҙәпле.
Был дауаханаға инеп ятыуыма йәмғеһе бер ай булды. Уң аяғым атларға бирмәй, ауырта. Бер ҙә алға китеш юҡ әле.
Профессор Минасов килеп, блокада яһап йөрөй. Өс тапҡыр эшләне инде. Ауыртыу кәмемәй тиерлек. Ултырғанда, ятҡанда ул тиклем ауыртмай, баҫырға ғына бирмәй.
Яраланған командир кеүек, ултырған көйө генә сестраларға әмер биреп торам.
***
«Ты безмерно хороша, лучше тебя – только ты сама».
Так я, угодник, так сказал одной женщине. Это ей понравилось.
20.02.05.
Мин үлгәс, мине күптәр һағыныр, балаларым илаштырғылап та алыр. Әммә мине (Туҡай, Бабичҡа ҡараған шикелле): «Иртә китте», – тип ҡыҙғанмаясаҡтар. Мин инде «иртә китте» категорияһынан сыҡтым.
Кисә Ильястың улы Илдусты ерләнек. Бына кем ул иртә китте. Шул баланың үлемен ауыр кисерҙем. Ярата инем үҙен.
20.02.05.
Таң һыҙылыу менән сәфәр сығам
(Теләгемә үҙем эйәрмен).
Зөһрә йондоҙ, балҡып, оҙата килер,
Хәле булһа, ай ҙа эйәрер.
Таң һыҙылыу менән сәфәр сығам,
Елдәр иҫер, һөйөп арҡамдан,
Ғәм-ғөмдәрем артта тороп ҡалыр,
Шатлыҡтарым алыр алҡымдан.
28.03.05.
Иногда приятно беседовать с тупицей, более явственно ощущаешь, что ты не такой уж дурак.
02.03.05.
Почуствовать свою ущербность, свой старческий недуг – тяжело, а привыкнуть к ним – страшно.
20.04.05.
На днях из Бельгии звонил Чингиз Айтматов. Настроение у него неважное. Спрашивает у меня: «Как живёшь?» Отвечаю: «Без особого энтузиазма. В основном живу по многочисленным просьбам трудящихся». Он не засмеялся.
29.04.05.
Свобода такая штука, ее всегда мало, всегда не хватает.
18.05.05.
Вспомнил. Осенью 1954 года Дудин жил у нас дней 10. Рауза тогда была в Москве на операции по базедовой болезни. Мы ждали её приезда и издали стенгазету «Грёзы». Миша как-то выдал изреченье:
Истинный борец за мир
Пьёт не водку, а кефир.
В эти дни наш гость часто ходил во хмелю. 12-тилетний Ильгиз сразу ответил:
А кто идёт к войне
Пьёт водку вдвойне.
При этом он показал на своего любимого дядю Мишу.
17.06.05.
Отец и мать сотворили меня не по моей личной просьбе, значит, я перед ними не держу ответа за мою жизнь.
***
Все (почти все), кто просит меня принять их (по делу, нужному для них!), являются на 20-30 минут и до часа позже условленного времени.
Мелкие люди не дорожат временем. Люди крупные временем дорожат. Значит, ко мне ходят некрупные люди – особенно журналисты из газет и телевидения.
***
Я до этих дней думал, что у меня были друзья. Только сейчас понял, что я был паровозом, мои друзья – вагонами, которых я тянул всю жизнь.
Мустай Карим умер 21 сентября 2005 года, ровно за месяц до своих 86 лет.
agidel-rb.ru
